Wyświetlenie artykułów z etykietą: profilaktyka jodowa w ciąży

             Hormony tarczycy oraz jod są niezbędne do wzrostu i dojrzewania tkanek w okresie płodowym i noworodkowym, a ciężkie i nieleczone zaburzenia czynności tarczycy mogą doprowadzić do zaburzeń metabolicznych u płodu, a przede wszystkim do zaburzeń dojrzewania tkanki nerwowej, szkieletu oraz innych tkanek w jego organizmie. Zarówno długotrwały brak, jak i nadmiar hormonów lub niedobory pierwiastków takich jak m.in. jod mogą spowodować trwałe zmiany u płodu, które nie wycofają się nawet po wyrównaniu zaburzeń.

Już ok. 20-22 dnia życia płodowego powstaje zawiązek tarczycy, który w 7 tygodniu życia jest w typowym położeniu do przodu od krtani i tchawicy. W 70 dniu życia płodowego można stwierdzić obecność pęcherzyków tarczycy, które zaczynają gromadzić jod. W 11-12 tygodniu ciąży stwierdzamy we krwi płodu hormony tarczycy matki, a w 12 tygodniu można potwierdzić w badaniach laboratoryjnych obecność TSH wytwarzanego przez płód. Produkcja własna hormonów tarczycy zachodzi prawd. ok. 12-14 tygodnia, ale szybki wzrost produkcji T4 występuje dopiero ok. 20 tygodnia.

W 26 tygodniu życia płodowego mamy już w pełni aktywne wszystkie mechanizmy produkcji hormonów tarczycy oraz pętli kontroli hormonalnej TRH >> TSH >> T4/T3. Dopóki jednk płód nie zacznie syntetyzować własnej T4, jego dostępność zależy wyłącznie od przezłożyskowego transportu tego hormonu od matki, dlatego płód jest tak wrażliwy na niewyrównane niedobory u matki, szczególnie te, które trwają długo.

W pierwszych tygodniach życia płodowego transport hormonów od matki odgrywa kluczową rolę w rozwoju płodu, przez łożysko jest też transportowany jod. Niewyrównana niedoczynność tarczycy u matki lub niewyrównany niedobór jodu u niej prowadzi do zaburzeń różnicowania komórek ośrodkowego układu nerwowego u płodu, opóźnienie tworzenia synaps i połączeń nerwowych. 

Niewielka, nieleczona niedoczynność tarczycy u matki /TSH>13 mIU/l oraz fT4=0,71 µg/dl/ może skutkować u dzieci w wieku 7-10 lat niższym IQ o ok. 7 punktów w porównaniu z grupą kontrolną równolatków, a ryzyko problemów z nauką wzrasta trzykrotnie. Nieleczone zaburzenia u matki są czynnikami ryzyka gorszego rozwoju psychomotorycznego u dziecka, opóźnieniu rozwoju mowy, zwiększa ryzyko zachowań autystycznych i drgawek noworodków. 

Jeśli nie wyrówna się niedoborów jodu u płodu, powstaje tzw. zespół niedoboru jodu obejmujący: powstanie wola (powiększenia tarczycy), niedoczynność tarczycy, obniżone IO, a w ciężkich niedoborach dramatyczne powikłanie jaki jest  kretynizm endemiczny oraz zwiększenie śmiertelności okołoporodowej. Wykazano też związek między niedoborem jodu a rakiem tarczycy.

Dlatego Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne oraz inne towarzystwa naukowe zalecają suplementację jodu w postaci jodku potasu dla kobiet planujących ciążę i ciężarnych oraz matek karmiących w ilości dodatkowych 150 mikrogram jodu na dobę.

Jod znajduje się w preparatach witaminowych stosowanych w ciąży lub w postaci tabletek z zalecaną ilością tego pierwiastka.

                                         Od 1997 roku mamy w Polsce obligatoryjną profilaktykę jodową dla wszystkich, jodowana jest sól kuchenna. W badaniach przeprowadzonych na Śląsku stwierdzono,że prawie 29% ciężarnych ma niedobory jodu, potwierdzają to dane Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki wykonane w 2015 roku, dlatego tak ważne jest szerzenie wiedzy o konieczności profilaktyki jodowej w ciąży. W Polsce Ministerstwo Zdrowia oraz WHO i Global Iodine Network prowadzą merytoryczny nadzór na profilaktyką jodową. 

                             Z uwagi na zwiększone ryzyko nadciśnienia tętniczego ciężarnych nie możemy zalecać im  zwiększenia spożycia soli kuchennej. Dlatego ciężarne muszą otrzymywać dodatkowo ok. 150 mikrogram jodu dziennie, najczęściej w postaci jodku potasu. Mało tego, te zalecenia są również preferowane dla kobiet planujących ciążę, na kilka miesięcy przed planowaną ciążą oraz matek karmiących. Suplementacja jodu dotyczy również ciężarnych stosujących hormony tarczycy z powodu niedoczynności tarczycy.

                            Dlaczego w ciąży wzrasta zapotrzebowanie na jod? u ciężarnych jest zwiększone wydalanie jodu z moczem i dlatego zwykłe spożywanie jodu nie jest w stanie pokryć rosnących potrzeb matki i płodu. Poza tym wzrasta produkcja białka transportującego TBG, które we krwi wiąże hormony tarczycy zmniejszając tym samym ilośc aktywnych, niezwiązanych hormonów. Łożysko przepuszcza jodki, które z krwią pępowinową docierają do płodu, a u matek karmiących tę rolę pełnią gruczoły piersiowe. Jod jest ważny nie tylko do produkcji hormonów tarczycy, ale również hormonów nadnerczy, przysadki, gruczołów płciowych, szyszynki i grasicy. 

Dla prawidłowego rozwoju płodu jod jest niezbędny, a jego niedobory wiążą się z zaburzeniami psychomotorycznymi dziecka i mogą być jedną z przyczyn zespołu nadaktywności ruchowej z zaburzeniami uwagi (ADHD) u dziecka. Ciężki niedobór jodu może nawet spowodować wole tarczycowe, niedobór wzrostu, obniżenie IQ oraz w skrajnych przypadkach - kretynizm u dziecka. W 2013 roku opublikowano brytyjskie dane dotyczące ponad 1000 par matka/dziecko, w którym wykazano,że nawet niewielkie niedobory jodu są niezależnym czynnikiem ryzyka pogorszenia rozwoju neuropsychologicznego u dziecka (ocena w wieku 8-9 lat dziecka).  {"Thyroid" 2017;27(3):315-389}. W Polsce takich danych brakuje, gdyż nie przeprowadzono tak szerokich badań przesiewowych.

Nie zaleca się u ciężarnej indywidualnego pomiaru pokrycia w jod (ocenia się dobowe wydalanie jodu z moczem), robi się to na poziomie populacyjnym w dużej grupie kobiet w czasie badan naukowych.

Nie zaleca się przekraczania dobowego zapotrzebowania na jod, nadmiar jodu jest wybitnie szkodliwy dla płodu: może spowodować nadczynność tarczycy płodu w chorobie Graves-Basedova lub też niedoczynność tarczycy i to już przy 500 mikrogramów/dobę. 

Matki karmiące mają te same zalecenia - dodatkowe 150 mikrogram jodu na dobę.

Wszystkie kobiety mogą poza tym zwiększyć w diecie obecność następujących produktów: tłuste ryby (węgorz, okoń, makrela, śledź, łosoś, sardynki) i owoce morza (tran, ostrygi, glony morskie), ziarna zbóż, ziemniaki, marchew, buraki, jaja, cebula, czosnek, szpinak pomidory, ananasy, rzeżucha, zioła (estragon, dziki bez czarny, zielone orzechy włoskie). ( żródło: mp.pl 17.10.2013)