Hormony tarczycy

Tarczyca pod wpływem przysadkowego TSH łączącego się ze swoistym receptorem błonowym zlokalizowanym w komórce nabłonka sześciennego tarczycy, wydziela jodotyroniny, które po w osoczu wiążą się prawie w 90% z białkami nośnikowymi – globuliną , prealbuminą i albuminą. To pula nieaktywnych hormonów oznaczanych w badaniach laboratoryjnych, jako T4 (tyroksyna) i T3. Cyferki "3" i "4" oznaczają liczbę atomów jodu w danej cząsteczce. Tylko 10% hormonów tarczycy stanowi pule wolną, czyli aktywną biologicznie i dlatego te hormony oznaczamy najczęściej: fT4 i fT3. W tkankach obwodowych następuje oddzielenie hormonów się od białek nośnikowych, by po połączeniu w różnych komórkach organizmu ze swoistym dla hormonów tarczycy receptorem - wywoływać efekt biologiczny. To bardzo skomplikowany proces, na który ma wpływ bardzo dużo różnych czynników - zostanie omówiony w innym artykule.

Jodotyroniny wydzielane są z tarczycy w proporcji T4 : T3, jak 51 : 1, jest to związane a aktywnością biologiczna tych hormonów oraz ich czasem półtrwania: T3 – 18 godz, T4 – 5-7 dni. Mamy tez nieaktywną postać T3 tzw. rT3, której jest 20 razy mniej, niż T4. W tkankach obwodowych zachodzi konwersja T4 do T3, czyli oddzielenie jednego atomu jodu dzięki specyficznym enzymom, dejodynazom. Przemiana ta wywiera aż trzykrotnie większy efekt biologiczny na komórki! T3 łączy się w komórce ze swoistym receptorem jądrowym, wpływając na transkrypcję i produkcję białek dających określone efekty biologiczne. Żeby "zamknąć" petle sprzężeń, T3 działa zwrotnie na receptory podwzgórza i przysadki, hamując ich ekspresję i wydzielanie TRH oraz TSH. Tym samym, organizm zachowuje pełna kontrolę nad wydzielaniem hormonów tarczycy oraz ich działanie na wszystkie komórki organizmu. Jeśli ten system przestaje działać na jakimkolwiek etapie lub działa nieprawidłowo - pojawiają się zaburzenia hormonalne.

Hormony T4 i T3 :

-  są niezbędne dla prawidłowego wzrostu, dojrzewania, podziałów i różnicowania komórek ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, maja działanie pobudzające na korę mózgu,

- zwiększają produkcję ciepła, odpowiadają za termoregulację (są jednym z jej elementów), odpowiadają za syntezę i wykorzystanie związków wysokoenergetycznych

- przyspieszają metabolizm tłuszczów, węglowodanów oraz syntezę białek,

- zwiększają podstawowa przemianę materii BMR, procesy spalania, zwiększają komórkowe zużycie tlenu

- mają działanie silnie chronotropowe i inotropowo dodatnie na mięsień sercowy, zwiększają pojemność minutową i dynamikę krążenia,

- wpływają na wzrost zużycia tlenu przez serce, rozszerzają naczynia skórne,

- w nerkach zwiększają przesączanie kłębuszkowe i wydzielanie moczu,

- są jednym z czynników powodujących wbudowywanie wapnia, fosforu do kości itd. 

 Zdrowa tarczyca wyposażona jest w mechanizmy obronne przed nadmiernym obciążeniem jodem tzw. mechanizm Wolffa-Chaikoffa, czyli kontaminacji jodem. Kontaminacja jodem np. jodkiem potasu w kroplach okulistycznych, leku amiodaron, jodyny itp. u chorego z nadczynnością tarczycy może doprowadzić do groźnego nasilenia objawów chorobowych, a u chorych z wolem guzkowym obojętnym może spowodować zaburzenia hormonalne.  Reakcja pacjenta na nadmiar jodu, u którego jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy może być nieprzewidywalna. Dlatego nie ma - poza ściśle określonymi - wskazań do nadmiernej suplementacji jodu, z wyjątkiem: wola z niedoboru jodu, kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. 

             Z roku na rok wzrasta liczba zachorowań związanych z dysfunkcją tarczycy, wiążemy je m. in. ze wzrastającym zanieczyszczeniem środowiska, żywnością zawierającą substancje poprawiające smak, aromat itd., intensywna hodowlą zwierząt oraz coraz wiekszą ilością substancji aktywnych chemicznie w naszym otoczeniu, od mebli, środków czystości, do kosmetyków . "Obecnie coraz więcej pojawia się prac i doniesień potwierdzających fakt, że różnorodne zanieczyszczenia chemiczne występujące w środowisku naturalnym, przede wszystkim z grupy polichlorobifenyli, mogą w znaczący sposób negatywnie oddziaływać na gospodarkę hormonów tarczycowych. Ich toksyczne działanie wynikające z zaburzania równowagi układu hormonalnego pozwala na zaliczenie tych związków do grupy tzw. “Endocrine Disruptors - EDs” tj. czynników egzogennych zdolnych do pobudzania bądź hamowania odpowiednich receptorów i/lub wywoływania zaburzeń syntezy, wydzielania, transportu, łączenia z białkami receptorowymi, metabolizmu i wydalania z organizmu endogennych hormonów odpowiedzialnych za utrzymanie homeostazy". { Marta Kiałka Katarzyna Doroszewska Sandra Mrozińska Tomasz Milewicz Ewa Stochmal Józef Krzysiek "Wielopoziomowe zakłócenia homeostazy hormonów tarczycy spowodowane przez substancje chemiczne występujące w środowisku naturalnym" }