Najczęstsza przyczyną niedoczynności tarczycy w Polsce jest autoimmunologiczne przewlekłe zapalenie tarczycy (ch. Hashimoto). Ponieważ choroba często przebiega bez nasilonych objawów, może zostać nierozpoznana przed ciążą. Badania przesiewowe TSH są zalecane ( ale nie obowiązkowe) do 10 tygodnia ciąży (karta ciąży) i w razie stwierdzenia nieprawidłowych parametrów u kobiety są wskazaniem do poszerzenia diagnostyki i/lub konsultacji endokrynologa oraz włączenia leczenia substytucyjnego hormonami tarczycy.
Niepokój u matek budzi nie tylko fakt niedoczynności tarczycy i jej wpływu na płód, ale także stwierdzenia w surowicy krwi obecności przeciwciała TPO, TRAb. Szczególnie w kontekście mnóstwa alarmujących informacji płynących z netu.....
Każdy noworodek - zgodnie z "Programem badań przesiewowych noworodków w Polsce na lata 2015-2018" opracowanym przez Ministerstwo Zdrowia ( to kontynuacja programów z lat poprzednich, zamieszczony poniżej, jako załącznik) - ma na oddziale noworodkowym wykonane testy przesiewowe obejmujące kontrolę hormonów. Testy te wykrywają wyłącznie podwyższone stężenie TSH! W razie stwierdzenia nieprawidłowych wyników badań, jest wykonywana kontrola hormonalna we krwi żylnej w 7-10 dniu życia i ścisła obserwacja stanu noworodka, szczególnie w pierwszych dwóch tygodniach jego życia. Jeśli potwierdzona jest wrodzona niedoczynność tarczycy - natychmiast włączone jest leczenie hormonami tarczycy.
Badania przesiewowe są niezbędne dlatego, że staramy się wykluczyć wszystkie zaburzenia czynności tarczycy u noworodka, jego wady wrodzone, agenezję, czyli niedorozwój tego gruczołu, a nie dlatego że niedoczynność tarczycy u matki może mieć wpływ - poza szczególnymi przypadkami - na pracę gruczołu tarczowego płodu.
| Tabela. Wartości TSH zależnie od wieku (podano wartości mediany [50. centyl] i 95% przedział ufności [2,5–97,5 centyla])2 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 0.–1. mż. | 1.–12. mż. | 1.–5. rż. | 6.–10. rż. | 11.–14. rż. | 15.–18. rż. | |
| TSH (µIU/ml) | 3,5 (0,7–18,1) | 2,85 (1,12–8,21) | 2,7 (0,8–6,26) | 2,3 (0,8–5,4) | 2,1 (0,7–4,61) | 1,7 (0,5–4,33) |
( źródło: mp.pl)
1) niedoczynność tarczycy TSH>2,5 µIU/ml u matki, bez stwierdzonych przeciwciał TPO:
- ryzyko zaburzeń czynności płodu jest znikome, zaleca się jedynie rutynowe testy i obserwację kliniczną opisaną wyżej
2) niedoczynność tarczycy u matek z chorobą Graves-Basedova z przebytą nadczynnością, po operacji tarczycy, leczeniu radiojodem (J131) lub samoistną niedoczynnością tarczycy po leczeniu doustnymi tyreostatykami:
- cechą charakterystyczną choroby Graves-Basedova jest obecność we krwi przeciwciał TRAb, które mogą pozostać we krwi wiele lat, nawet po zakończonym leczeniu radykalnym (operacja, leczenie radiojodem).
U ciężarnych z przebytą chorobą Graves-Basodova zaleca się wykonanie w II trymestrze ciąży stężenie TRAB we krwi, w niektórych przypadkach - kiedy lekarz ma podejrzenie kliniczne wrodzonej nadczynności tarczycy u płodu - należy je powtórzyć w III trymestrze. Jeśli TRAB u ciężarnej przekraczają pięciokrotnie normę - istnieje potencjalne ryzyko wrodzonej nadczynności tarczycy u płodu, wtedy po porodzie przeprowadza się badania hormonów tarczycy we we krwi pępowinowej lub żylnej u noworodka. W razie stwierdzenia prawidłowych wyników badań, zaleca się jednak ścisłą obserwację noworodka, gdyż objawy nadczynności mogą wystąpić u niego wkrótce po urodzeniu, ale też w 2 miesiącu życia.
Dodatkowo, u noworodka po wyleczeniu nadczynności tarczycy, może się pojawić niedoczynnośc tarczycy - wymagająca leczenia hormonami tarczycy. Tak więc, ścisłe monitorowanie stanu noworodka, jego rozwoju psychoruchowego oraz kontrole hormonale w tych przypadkach są niezbędne.
- jeśli u ciężarnej stwierdzamy prawidłowe miano przeciwciał TRAB ryzyko wrodzonej nadczynności tarczycy jest znikome, zalecane są jedynie rutynowe badania przesiewowe
3) wrodzona niedoczynność tarczycy u matki, uwarunkowana genetycznie:
- to rzadka choroba, występuje jedynie u ok. 5% matek z wrodzonymi zaburzeniami o typie niedoczynności, w tych przypadkach zaleca się badanie noworodków nie tylko przesiewowe, ale także weryfikacja stężeń hormonów we krwi żylnej dziecka. Dlaczego? jak pisałam testy przesiewowe wykrywają jedynie podwyższone stężenie TSH, a w tych przypadkach najczęściej przyczyną choroby jest brak wydzielania tego hormonu przez przysadkę i niedorozwój tarczyc u dziecka - stąd w testach przesiewowych stwierdzimy niskie stężenie TSH i możemy nie rozpoznać wrodzonej niedoczynności tarczycy u noworodka.