Wiadomości ogólne o budowie i funkcjach  przysadki

Przysadka jest częścią mózgu i narządem wydzielania wewnętrznego leżącym na kostnej podstawie mózgu w tzw. siodle tureckim wytworzonym przez jedną z kości czaszki - kość klinową. Ma wymiary ok. 12 mm x 10 mm x 6 mm, czyli jest wielkości małej wiśni. Kości otaczające przysadkę chronią ją przed urazami, a ona sama jest połączona z inną strukturą mózgu - podwzgórzem poprzez szypułę, którą spływają z podwzgórza hormony przez nie produkowane tzw. hormony uwalniające, neuroprzekaźniki. Sama przysadka zbudowana jest z dwóch płatów: przedniego i tylnego połączonych częścią pośrednią. Płaty różnią się nie tylko budową, ale funkcją.

Płat przedni jest częścią gruczołową i wydziela produkowane przez komórki przysadki hormony. Część tylna nie produkuje hormonów, jedynie je magazynuje - jej hormony produkowane są przez wyspecjalizowane komórki mózgu tzw. jądro nadwzrokowe i przykomorowe. 

Mimo niewielkiej wielkości przysadka jest niesłychanie ważnym narządem dla naszego organizmu, jej wyspecjalizowane komórki wydzielają tzw. hormony tropowe - czyli hormony zdolne do pobudzania receptorów narządów efektorowych leżących na obwodzie, które produkują określone hormony obwodowe. Na przykład: hormon tropowy przysadki TSH pobudza receptor tarczycy i jej wydzielanie hormonów obwodowych: T3 i T4. Hormon ACTH przysadki pobudza wydzielanie m.in. kortyzolu w nadnerczach itd. Z tego względu każde zaburzenia produkcji hormonów tropowych przysadki odbijają się na produkcji hormonów obwodowych i dają określone skutki kliniczne u każdego chorego. Ale to nie wszystko.

Dla uproszczenia: kontrola nad wydzielaniem hormonów obwodowych jest trzypiętrowa:

1) podwzgórze (część mózgu) produkuje hormony uwalniające, które działają na >>

2) przysadkę (część mózgu) wydzielającą hormony tropowe, które działają na >>

3) narządy obwodowe (np. nadnercza, tarczycę ), które wydzielają hormony obwodowe, które działają na >>>

4) komórki i tkanki narządów docelowych np. serce, mózg, skórę, mięśnie przewód pokarmowy i cały organizm.

                Każde piętro w/w układu może ulec uszkodzeniu i każde uszkodzenie może dać inne objawy chorobowe w zależności nie tylko od samych zaburzeń hormonalnych, ale także od przyczyn, które wywołały te zaburzenia: inne będą po urazie, a inne po krwotoku do narządu, a jeszcze inne na skutek zapalenia danego narządu. 

Przyczyny uszkodzeń są bardzo różne: wady rozwojowe, stany po urazach głowy, po operacjach neurochirurgicznych, zapalenia, krwotoki oraz guzy nowotworowe łagodne oraz złośliwe. Część z nich możemy leczyć skutecznie likwidując źródło choroby, ale część nie - wtedy naszym zadaniem jest tylko normalizacja zaburzeń hormonalnych trwająca często długo, a nierzadko do końca życia. 

Żeby mieć obraz całości działania hormonów nie można zapomnieć,że hormony obwodowe we krwi działają zwrotnie na receptory przysadki i podwzgórza i hamują (sprzężenie zwrotne ujemne) lub pobudzają (sprzężenie zwrotne dodatnie) wydzielanie ich hormonów uwalniających lub tropowych. Tak musi być, gdyż tylko wtedy układ działa jako całość i kontroluje w pełni wszystkie poziomy wydzielania. Dodatkowo, hormony działają wzajemnie na siebie tworząc skomplikowane pętle zależności, kontroli, hamowania i pobudzania.

                                                 To piękny układ, niesłychanie złożony i precyzyjny, dzięki któremu m.in. jesteśmy w stanie dopasowywać się do stale zmieniających warunków wewnętrznych i zewnętrznych.

                                                 I przeżyć.