Wstęp.
Przygotowanie pacjenta do badan laboratoryjnych w endokrynologii ma ogromne znaczenie, chodzi nam przecież o uzyskanie wiarygodnego wyniku badania biochemicznego, które może doprowadzić do prawidłowego rozpoznania i następnie - skutecznego leczenia pacjenta.
Hormony są specyficznymi substancjami aktywnymi, wydzielają się w określonych porach dnia, mają swoje rytmy dobowe i miesięczne, punkty maksimum i reakcje na różne czynniki np. leki, stres, pokarm, pozycję ciała itd. Dlatego nie można "przy okazji" wejść do punktu laboratoryjnego pobierania krwi i "zbadać sobie" jakieś stężenie konkretnego hormonu. Trzeba wcześniej wiedzieć, jaki jest cel badania? jak się do niego przygotować? czego unikać? czy wymagana jest wcześniej specjalna dieta? a u kobiet w jakich dniach cyklu miesięcznego możemy oznaczyć hormon w zależności od tego, czego szukamy. Jeśli tego nie zrobimy - otrzymamy wynik, z którego nie wyciągniemy żadnych wniosków i wydamy niepotrzebnie pieniądze, gdyż badania laboratoryjne do tanich nie należą. Mało tego - na podstawie takie wyniku, fałszywie dodatniego lub ujemnego * lekarz może postawić diagnozę i - nie daj Boże - włączyć leczenie.
Dokładność testu diagnostycznego, to większe prawdopodobieństwo prawidłowo postawionej diagnozy i skutecznego leczenia. Proszę zwrócić uwagę - prawdopodobieństwo - gdyż w medycynie nigdy nie mamy absolutnej pewności rozpoznania i leczenia, człowiek jest zbyt skomplikowany i zbyt mało o nim jeszcze wiemy ......
Zakresy norm obowiązujące dla hormonów - ale nie tylko dla nich, bo również dla np. glukozy, cholesterolu itd. - są oznaczane dla KONKRETNYCH warunków, czyli pory dnia, godziny, przygotowania chorego, odstawienia pewnych leków, stosowania określonej diety, a następnie - sposobu pobrania, stabilizowania próbki do badania, przechowywania i transportu, a na koniec - przeprowadzenia badania w laboratorium. Dlatego nie dziwmy się, że bez odpowiedniego przygotowania lub nieprzestrzegania ściśle określonych zasad - wyniki badań są niewiarygodne. inna sprawa z ich powtarzalnością - stężenia hormonów są zmienne i możemy w różnych dniach uzyskać inne stężenia konkretnego hormonu.
Przygotowanie pacjenta do badania hormonów nadnerczy.
1) hormony kory nadnerczy - kortyzol
- krew żylna powinna być pobrana rano ok. 7.00-8.00, na czczo,
- po przespanej nocy (nie można pracować tej samej nocy), przez kilka dni poprzedzających badanie należy unikać dużych wysiłków fizycznych i treningów, musi minąć co najmniej tydzień od zakończenia antybiotykoterapii i 8 godzin od ostatniego posiłku,
- w dniu badania można napić się nieco wody niegazowanej, następnie bez stresu udać się do punktu pobrania krwi, gdzie trzeba odpocząć w pozycji siedzącej ok. 15 minut przed pobraniem krwi
- dzień cyklu miesięcznego nie wpływa na wyniki, z wyjątkiem np. bolesnych miesiączek (stres)
Często równocześnie z kortyzolem ( ta sama próbka krwi!!!) pobieramy hormon przysadki ACTH, która musi być pobrana do specjalnej probówki z EDTA, odwirowana w ciągu 10 minut od pobrania lub mrożona i transportowana w stanie zamrożenia. Dlatego tak ważna jest jakość badań w laboratorium i przestrzeganie przez laboratorium wszystkich wymagań dotyczących nie tylko pobierania krwi, ale również transportu.
2) hormon kory nadnerczy - aldosteron
- badanie wykonujemy w warunkach, jak przy badaniu kortyzolu,
- przed badaniem wskazana jest dieta normosodowa,
- na wynik badania wpływają leki np. inhibitory konwertazy angiotensyny dlatego wskazana jest konsultacja lekarza zlecającego badanie,
- przy badaniu aldosteronu ważna jest pozycja ciała pacjenta, lekarz może określić, czy krew ma być pobrana w pozycji leżącej lub stojącej pacjenta
3) hormony rdzenia nadnerczy i ich metabolity - adrenalina, noradrenalina, dopamina
Z uwagi na bardzo małe stężenia tych hormonów ( pikogramy, czyli ..... 10 -12 grama!!! ) i okresy ich półtrwania w osoczu ok. 2-3 minuty!!! a także z uwagi na to, że w chorobach rdzenia nadnerczy stężenia hormonów nie są stale podwyższone i mogą wydzielać się jedynie okresowo - konieczne jest oznaczanie ich metabolitów w moczu, czyli produktów ich degradacji. Niestety, również metabolity tych hormonów rdzenia mają bardzo niewielkie stężenia (pikogramy lub mikrogramy!!!) i dlatego konieczne jest przestrzeganie określonej diety, unikanie pewnych sytuacji diagnostycznych, a także odstawienie czasowe pewnych leków, gdyż najmniejszy wpływ tych substancji może interferować z wynikiem badania i mamy problem diagnostyczny.
Dlatego BEZWZGLĘDNIE!! - do badania musi przygotować lekarz kierujący, poinformować o zaleceniach związanych z przygotowaniem pacjenta, a także zamienić leki przeciwwskazane na te, które pacjent może stosować.
Jeśli stosowanie konkretnego leku jest niezbędne z punktu widzenia stanu klinicznego pacjenta - lek może być stosowany, jednak lekarz przeprowadzający badanie w szpitalu musi być o tym poinformowany, by odpowiednio zinterpretować wyniki badań.
- badania hormonalne oznaczamy w próbce pobranej z dobowej zbiórki moczu,
- badanie wykonuje się w warunkach szpitalnych lub w domu, ale wtedy konieczne jest bardzo ścisłe przestrzeganie zaleceń pracowników laboratorium, a wartość diagnostyczna takiego badania może być niewielka .....
Na 2 tygodnie lub minimum 7 dni przed pomiarem zalecane jest bezwzględne odstawienie leków: sotalol, labetalol, alfa-metyldopa, chinidyna, leków przeciwpsychotycznych, buspiron, acetaminofen, paracetamol, aminofilina, amfetamina, klonidyna, deksametazon, leki moczopędne, imipramina, lit, leki przeciwhistaminowe, inhibitory MAO, nikotyna, nitrogliceryna, propafenon, rezerpina, salicylany, trójcykliczne leki antydepresyjne.
Z diety na 7 dni przed badaniem należy wykluczyć: banany, wanilię, czekoladę, ciastka i słodycze, serki i jogurty waniliowe, jak również budynie itd. zawierające wanilinę, mocną kawę, herbata, Coca-Colę, Red Bull, napoje energetyzujące, mocno przyprawione wędliny, wątróbki, mocne koncentraty mięsne, sery dojrzewające no. brie, ryby wędzone, kawior, bób, soję, sosy sojowe, drożdże, owoce cytrusowe, awokado, kiwi, ananasy,orzechy, a na dzień przed badaniem alkohol.
Na 5 dni przed badaniem przeciwwskazane są: dożylne jodowe środki kontrastowe, leki uspokajające i antybiotyki /erytromycyna, tetracyklina, sulfonamidy, suplementy diety.
- w dobowej zbiórce moczu można oznaczyć stężenie hormonów rdzenia andnerczy: adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy, ale częściej oznacza się ich metabolity ( jak juz napisałam wyżej): metoksykatecholaminy, czyli metanefrynę, normetanefrynę i kwas 3,4 dihydroksymigdałowy oraz kwas homowanilinowy - metabolit dopaminy.
- obecnie zalecamy raczej oznaczanie w dobowej zbiórce moczu metabolitów metanefryny i normetanefryny oraz kwasu 3,4 dihydroksymigdałowego, czyli kwas wanilinomigdałowy VMA.
Na wyniki fałszywie dodatnie* mogą wpłynąć także: stres, niewyspanie, zawal serca, zdekompesowana niewydolność krążenia, udar mózgu itp.- -stany przebiegające ze znaczną aktywnością układu współczulnego
Również intensywny wysiłek fizyczny i trening siłowy poprzez wpływ na stężenia elektrolitów oraz płynów wewnątrznaczyniowych i śródmiąższowych również może skutkować zmianami stężeń hormonów np. ACTH, kortyzolu, reniny, aldosteronu.
* wynik fałszywie dodatni - nieprawidłowy wynik badania u osoby zdrowej
wynik fałszywie ujemny - prawidłowy wynik badania u osoby chorej
Co to jest szczepionka? Szczepionka to produkt farmaceutyczny, w którym znajduje się substancja - najczęściej pochodzenia biologicznego -zdolna do wywoływania efektu...
Czytaj więcejZ związku z epidemią wirusa SARS-CoV-2 pojawia się szereg pytań odnośnie możliwego wpływu COVID-19 (czyli manifestacji klinicznej zakażenia SARS-Cov-2) na gruczoł tarczowy i ujawnienie się zaburzeń hormonalnych. Kolejnym pytaniem jest...
Czytaj więcejPrzerażający raport NIK na temat naszej żywności i praktycznie kompletnego braku nadzoru nad składem produktów żywnościowych, obecnością substancji "ulepszających" żywność, ich skutkami...
Czytaj więcejLeczenie wola guzkowego obojętnego Jak pisałam w części I artykułu, nie znamy jednej przyczyny powstawania wola guzkowego obojętnego. Tu odgrywają rolę nie tylko podłoże...
Czytaj więcejDieta bezglutenowa w chorobie Hashimoto Renata Kołton Kurier MP Stosowanie rygorystycznej diety bezglutenowej u pacjentów z chorobą Hashimoto jest uzasadnione jedynie w przypadku współistnienia tej choroby z celiakią. Założenie, że taka dieta jest ogólnie zdrowa, to absolutnie błędne...
Czytaj więcejWole guzkowe tarczycy, wole obojętne, choroba guzkowa tarczycy, guzki tarczycy...
Czytaj więcej